ΓΙΑ ΙΣΤΙΟΠΛΟΟΥΣ

Στο Λακκί της Λέρου υπάρχουν δυο Μαρίνες (Evros Marina - Agmar Marine). Στον όρμο Παντέλι - Βρομόλιθος υπάρχει μικρό αραξοβόλι και θα προστατευτείτε από βόρειους ανέμους. Στο Μπλεφούτι θα βρείτε 4 προβλήτες, αλλά και ξέρες στην ΝΑ πλευρά του. Δεν παρέχει καταφύγιο από νοτιοανατολικούς και ανατολικούς ανέμους. Ο όρμος του Παρθενίου (και συγκεκριμένα ο μικρότερος εσωτερικός ορμίσκος Καλό Πηγάδι) προσφέρει ασφάλεια από όλους τους καιρούς. Ο όρμος των Αλίντων προστατεύεται από τους νοτιάδες και τους νοτιοδυτικούς ανέμους και υπάρχει αραξοβόλι.

Με Σκάφος

Ο περίπλους της Λέρου κρύβει πολλές εκπλήξεις, όχι μόνο γύρω από τις ακτές αλλά και στα ανοιχτά, καθώς η ευρύτερη θαλάσσια περιοχή βρίθει από νησίδες με σπάνιο φυσικό κάλλος, όπως τα Λέβιθα, η Κίναρος κι ο Γλάρος στα Δ, ο Αρχάγγελος στα Β, το Μικρό και Μεγάλο Λιβάδι στα ΒΑ ενώ κοντά είναι και το Φαρμακονήσι. Το στενό του Αρχάγγελου μεταξύ της ομώνυμης νησίδας και της Λέρου είναι θαυμάσιος ψαρότοπος και προσφέρεται για δέσιμο αρόδο σε περίπτωση που χαλάσει ο καιρός. Ο Αρχάγγελος διαθέτει τρεις πανέμορφες αμμουδιές. Στην πρώτη υπάρχει ακόμη ένας παλιός μόλος. Πιο ανατολικά διακρίνονται οι βραχονησίδες Τρυπητή και Στρογγυλή με εκπληκτικά νερά για κολύμπι. Υπάρχουν αρκετές ξέρες και απαιτείται μεγάλη προσοχή στην προσέγγιση της πρώτης ενώ κοντά στη δεύτερη σε βάθος 6 μ. διακρίνεται το κουφάρι ενός γερμανικού αποβατικού του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Η επόμενη βραχονησίδα βρίσκεται στα Α, απέναντι από τον όρμο του Παντελιού και είναι αφιερωμένη στην Αγία Κυριακή φιλοξενώντας το ομώνυμο ξωκλήσι. Εδώ αξίζει να βρεθείτε για ηλιοβασίλεμα. Νοτιότερα, στο στενό μεταξύ Λέρου και Καλύμνου, εάν οι 3 βραχονησίδες (Βελόνα, Μικρό και Μεγάλο Γλαρονήσι) ήταν ελάχιστα μεγαλύτερες, τότε τα δυο νησιά θα είχαν ενωθεί. Κι εδώ οι ξέρες είναι επικίνδυνες. Στους όρμους Βάγια και Αγιος Νικόλαος υπάρχουν δυο απόκρυφα ακρογιάλια, με ψιλό βότσαλο και άμμο αντίστοιχα, ιδανικά για κολύμπι και απομόνωση.

Το Λακκί είναι ένα από τα ασφαλέστερα αγκυροβόλια της Μεσογείου όταν δεν φυσάνε ΝΔ, Β και Α άνεμοι. Οποτε πνέει δυνατά ένας από τους προαναφερόμενους, μπαίνει μπουκαδούρα γεγονός που πρέπει να το λάβετε υπόψη αν δέσετε αρόδο. Στο Λακκί λειτουργούν δυο ιδιωτικές μαρίνες, μια στα Β και μια κοντά στο εμπορικό λιμάνι με υπηρεσίες ανεφοδιασμού, διαχείμασης και επισκευών.

Αλλα αγκυροβόλια: Ο όρμος των Αλίντων διαθέτει αραξοβόλι και είναι ο καταλληλότερος όταν επικρατούν Ν και ΝΔ άνεμοι. Στο Παρθένι, ο εσώτατος ορμίσκος Καλό Πηγάδι είναι ασφαλής σε όλους τους καιρούς. Αραξοβόλι υπάρχει και στον όρμο Παντέλι προστατευμένο από τους βοριάδες, καθώς και στον ρηχό όρμο της Γούρνας.

Οι βραχονησίδες Πλάκα, Πηγανούσα, Στρογγύλη, Μαύρα, Γλάρος, Μεγάλο Λιβάδι, Τρυπητή, Βελόνα, Φαραδονήσια, Γλαρονήσια έχουν χαρακτηρισθεί ως τόποι ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Tα νησιά Αρχάγγελος, Φαραδονήσια, Λέρικο και Μικρό και Μεγάλο Γλαρονήσι έχουν ενταχθεί στο κοινοτικό δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA 2000.

Καταδύσεις

Η θάλασσα γύρω από τη Λέρο έχει μεγάλη ορατότητα (φτάνει έως και 50 μ.) και υπέροχους βυθούς με πλούσιο οικοσύστημα, σπηλιές, ξέρες, ναυάγια. Στο νησί λειτουργούν ιδιωτικά καταδυτικά κέντρα ικανά να σας εφοδιάσουν με τον απαραίτητο εξοπλισμό για υποθαλάσσιες εξερευνήσεις. Σε βάθος 20 μ. κοντά στη νησίδα Στρογγυλή βρίσκεται κομμένο στη μέση ένα γερμανικό αποβατικό σκάφος τύπου «Η». Στο Παρθένι, κοντά στο ακρωτήρι Κοραής έχει βυθιστεί ελληνική φορτηγίδα επιταγμένη από τους Ιταλούς για ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Το ναυάγιο γειτονεύει με ιχθυοκαλλιέργεια και η ορατότητα είναι περιορισμένη. Στον πυθμένα της εισόδου για το λιμάνι στο Λακκί βρίσκονται ακόμα τυλιγμένα σε τεράστιες μπάλες ανθυποβρυχιακά δίχτυα που είχαν τοποθετήσει οι Ιταλοί με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου για την ασφάλεια του ναυστάθμου τους.

Στο βυθό του Λακκιού την παράσταση κλέβει το ναυάγιο του θρυλικού αντιτορπιλικού Βασίλισσα Όλγα, σε βάθος 30 μ. Ηταν το καμάρι του ελληνικού στόλου. Εκτέλεσε επιτυχώς εκατοντάδες πολεμικές αποστολές από την Αδριατική μέχρι τον Ινδικό ωκεανό μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1943 που αιφνιδιάστηκε από ένα σμήνος γερμανικών βομβαρδιστικών «Ju-88». Στον πυθμένα της παραλίας Μπλεφούτη, σε βάθος 17μ., βρίσκεται η άτρακτος ενός βομβαρδιστικού Henkell 111 και στο λιμανάκι της Ρίνας, κοντά στην ακτή, είναι βυθισμένο το ιταλικό ατμόπλοιο «Ivorea».

Μονοπάτια

Η ομαλότητα του εδάφους της Λέρου, καθιστά κάθε περιπατητική εξόρμηση απολαυστική. Ο Δήμος φρόντισε για την ανάδειξη των σημαντικότερων μονοπατιών, τα περισσότερα από τα οποία έχουν σήμανση και διαμορφωμένα κιόσκια για ξεκούραση. Πέρα από το φυσιολατρικό ή αρχαιολογικό τους ενδιαφέρον αρκετές διαδρομές σχετίζονται με την πολεμική ιστορία του νησιού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Προς το Κάστρο της Παναγιάς

Για να φτάσετε ως το Κάστρο της Παναγιάς (Κάστρο Παντελίου), εφόσον σας αρέσουν οι ρομαντικοί περίπατοι, θα αφήσετε το όχημά σας στο χώρο στάθμευσης του Πλατάνου και θα ανηφορίσετε από τις γειτονιές του Πλατάνου προς της Αγ. Παρασκευή. Από εκεί θα ακολουθήσετε το μονοπάτι με τα 500 περίπου σκαλοπάτια.

Θα περιδιαβείτε στα όμορφα σοκάκια του Πλατάνου και της Αγ. Παρασκευής και από το σημείο όπου τελειώνει ο οικισμός θα ανηφορίσετε στην πλαγιά του λόφου, μυρίζοντας το θυμάρι, την αλουσφακιά και άλλα μυρωδικά. Στο Απιτύκι θα δείτε πυροβολαρχίες και κτίρια στρατωνισμού. Η θέα καθώς ανεβαίνετε σας αποζημιώνει για την κόπωση που τυχόν θα αισθανθείτε. Η Λεριοί κάνουν τάμα αυτό το ανέβασμα με τα πόδια, όταν υποβάλλουν μια παράκληση στην Μεγαλόχαρη.

Φθάνοντας στην πύλη του Κάστρου, θα αισθανθείτε ότι περνάτε μια χρονική πύλη για μια άλλη εποχή. Αν αφήσετε την φαντασία σας, θα δείτε τους ιππότες και τους Λεριούς κατοίκους να φυλάσσουν τις πολεμίστρες από την επιδρομή του εχθρού.

Από Λακκι για Ξηρόκαμπο

Αφήνοντας το Λακκί πίσω παίρνουμε την κατεύθυνση που οδηγεί στον Ξηρόκαμπο και φθάνουμε στα Τεμένια. Εκεί ήταν η βιομηχανική ζώνη ενώ σήμερα βρίσκεται το κτίριο της ΔΕΗ (πρώην SIER). Δίπλα ακριβώς βρίσκεται ο χώρος που κάποτε στεγαζόταν το εργοστάσιο αεριούχων Dogliani. Αμέσως μετά ήταν το ξυλουργείο του ιταλού Pengo, που διέθετε την μοναδική μηχανή κοπής και επεξεργασίας ξύλου. Εκεί κοντά βρισκόταν και το καθολικό νεκροταφείο. Σήμερα λειτουργεί ως ορθόδοξο ενώ παραμένουν μερικοί ιταλικοί τάφοι.

Αφήνοντας πίσω μας τα Τεμένια, φθάνουμε στα Λέπιδα και βλέπουμε στα δεξιά μας το ψυχιατρικό νοσοκομείο, που κάποτε φτιάχτηκε για να στεγάσει το ιταλικό αεροναύσταθμο G. Rosseti (βάση υδροπλάνων).

Διακρίνονται τα εντυπωσιακά κτίρια και ένας από τους δύο γερανούς, που κάποτε ανύψωναν τα υδροπλάνα να τα βγάλουν στην στεριά. Τα τρία μεγάλα υπόστεγα υδροπλάνων δεν υπάρχουν πλέον, το ένα μάλιστα από αυτά βρίσκεται σήμερα στο Τατόϊ Αττικής και στεγάζει το αεροπορικό μουσείο. Όταν αφήσουμε στα δεξιά την πύλη του Κρατικού Θεραπαυτηρίου και συνεχίσουμε τον δρόμο προς τον Ξηρόκαμπο, συναντάμε τον οικισμό Σφακιά, και στα αριστερά μας ένα ασφαλτοστρωμένο δρόμο, που μας οδηγεί στο όρος Τσίγκουνα. Εκεί υπάρχουν τα κτίρια στρατωνισμού της πυροβολαρχίας 113 καθώς και το μηχανοστάσιο για τις ηλεκτρογεννήτριες.

Μόλις συναντήσουμε τα πρώτα σπίτια του Ξηρόκαμπου (λίγο μετά το εκκλησάκι του Αγ.Βλάση) βρίσκουμε την πινακίδα που δείχνει το δρόμο για το Παλαιόκαστρο. Το ανέβασμα στο Παλαιόκαστρο θα μας οδηγήσει στους προϊστορικούς χρόνους (λείψανα «κυκλώπειου τείχους») . Συγχρόνως, θα μας εξασφαλίσει μια επίσκεψη σε μνημεία ιστορικού και ταυτόχρονα θρησκευτικού ενδιαφέροντος, όπως το εκκλησάκι της Παναγιάς και τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Μέσα στην ακρόπολη έτρεχαν να προφυλαχθούν από επιδρομές οι πρόγονοι των σημερινών Λερίων.

Συνεχίζοντας τον δρόμο προς τον Ξηρόκαμπο, θα συναντήσουμε την εκκλησία του χωριού, Αγ. Φανούριος, από την οποία περνά ένας δρόμος που οδηγεί στο όρος Σκουμπάρδα στα κτίρια στρατωνισμού των πυροβολαρχιών 262 και στον Αγ. Γεώργιο. Ο δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος μόνο στην αρχή της διαδρομής. Όποιος ανέβει μέχρι την κορυφή, θα μείνει έκθαμβος από την υπέροχη θέα όλου του νησιού και θα νιώσει ένα με το Αιγαίο.
Επίσης θα μπορέσει να δει τα ιστορικά κτίρια, που χρονολογούνται από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατηφορίζοντας τον δρόμο του Ξηροκάμπου προς την παραλία, διερχόμαστε μέσα από το χωριό. Ο δρόμος συνεχίζει μέχρι το Διαπόρι - Τούρτουρας και τον φωτοηλεκτρικό σταθμό FT3. Η διαδρομή είναι ασφαλτοστρωμένη μέχρι το εκκλησάκι της Παναγιάς της Καβουράδαινας, όπου μπορούμε να σταματήσουμε για να το επισκεφθούμε. Από το Διαπόρι ως τις πυροβολαρχίες 281 και 388 θα πρέπει να πάμε πεζοί, γιατί δεν υπάρχει οδική πρόσβαση, αλλά αξίζει τον κόπο, διότι στα κτίρια στρατωνισμού των πυροβολαρχιών διακρίνονται ακόμα τοιχογραφίες που έγιναν την περίοδο της κατοχής.

Απο Λακκί για Πατέλλα

Στην διαδομή προς την Πατέλλα, μια διαδρομή που προσφέρει πολλές πληροφορίες για τη στρατιωτική οργάνωση των ιταλών στο νησί, περνάμε πρώτα από το μνημείο του αντιτορπιλλικού «Βασίλισσα Όλγα», στην παραλία του Λακκίου. Στα δεξιά μας βλέπουμε το κτίριο της Ιταλικής Ναυτικής Διοίκησης με την μεγάλη αποθήκη δίπλα του. Σχεδόν αμέσως μετά υπάρχει το κτίριο της ΥΝΤΕΛ και το κτίριο διαμονής του Διοικητή της Ναυτικής Βάσης (εδώ διέμενε και ο τελευταίος διοικητής ναύαρχος Mascerpa).

Τα κτίρια στην Γωνιά ήταν τα πρώτα που χτίστηκαν, πριν από την πόλη του Λακκίου, αλλά συνέχισαν να χτίζονται και αργότερα. Αριστερά μας φαίνεται η αποβάθρα που έδεναν οι τορπιλάκατοι (και σήμερα χρησιμοποιείται ως μαρίνα). Ακριβώς από πάνω, στην κορυφή του λοφίσκου υπάρχει η βάση του αντιαεροπορικού πολυβόλου (αερόφωνο).

Αφού περάσουμε τη Γωνιά, μέσα από μια πευκόφυτη δασώδη περιοχή συναντούμε το Κουλούκι και την Μερικιά. Εκεί βρίσκονται εγκαταλελειμμένες οι μεγάλες υπόγειες αποθήκες πυρομαχικών και τα συνεργεία. Εδώ θα συναντήσουμε το περίφημο Πολεμικό Μουσείο «ΤΟΥΝΕΛ» στο οποίο εκτίθενται πολεμικά αντικείμενα, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό από τη «Μάχη της Λέρου». Το πολεμικό μουσείο αποτελεί το πρώτο βήμα για την ανάδειξη και προβολή της ιστορίας του νησιού.

Συνεχίζοντας φτάνουμε στο στόμιο του φυσικού λιμανιού, στο ακρωτήρι Κατσούνι, όπου θα δούμε τα κτίρια στρατωνισμού, τον χώρο της μηχανής που τραβούσε το ανθυποβρυχιακό δίκτυο και την κολόνα που τύλιγε το καλώδιο με τα διάφορα εμπόδια, που έκλειναν την είσοδο του κόλπου. Εδώ βλέπει κανείς τις βάσεις των πυροβόλων της 250 και 227 πυροβολαρχίας και το μισογκρεμισμένο παρατηρητήριο.

Επιστρέφοντας προς τον κεντρικό δρόμο και συνεχίζοντας φθάνουμε στην πυροβολαρχία Ducci όπου συναντούμε κάποια κτίρια, το ένα με θωρακισμένα παράθυρα και πόρτες. Τα σημάδια από τις ανατινάξεις είναι εμφανή.

Συνεχίζοντας φθάνουμε στην κορυφή της Πατέλλας. Στο χώρο αυτό ήταν κάποτε η διοίκηση της FAM DI CAT, δηλαδή η διοίκηση και ο συντονισμός ολόκληρου του αντιαεροπορικού συστήματος. Διέθετε και αερόφωνα για τον εντοπισμό αεροπλάνων με παρατηρητήρια υπό την διοίκηση του αντιπλοιάρχου V. Spigai. Σήμερα η στέγη του παρατηρητηρίου είναι γκρεμισμένη. Υπάρχουν τα υπολείμματα ενός μεγάλου και ενός μικρότερου αερόφωνου. Επίσης υπάρχουν και τα κτίρια στρατωνισμού και διοίκησης.

Από Λακκί για Παρθένι

Στην διαδρομή προς τον Πλάτανο, στο ύψος της Άγκυρας συναντούμε έναν δρόμο στα δεξιά, που αν τον ακολουθήσουμε, φθάνουμε στην περιοχή Βίγλα όπου βρίσκεται η πυροβολαρχία 306. Είναι από τις πιο εντυπωσιακές οχυρές θέσεις του νησιού. Υπάρχουν οι σήραγγες εισόδου, οι θέσεις πυροβόλων και το κτίριο στρατωνισμού.

Αν στο ύψος της Άγκυρας στρίψουμε αριστερά φθάνουμε στον Άγιο Νικόλαο τον φτωχό. Εκεί βρίσκεται ο ιταλικός ασύρματος με τρεις πανύψηλες κεραίες και το κτίριό τους, που σήμερα είναι ανοικτό και εγκαταλελειμμένο. Από την Άγκυρα στρίβοντας αριστερά φθάνουμε στη θέση Ράχη όπου ακόμα φαίνονται οι θέσεις της 211 πυροβολαρχίας.

Συνεχίζοντας την όμορφη διαδρομή από την Ράχη θα φθάσουμε, στην Καμάρα και τα Άλιντα. Στα Άλιντα αξίζει να επισκεφθούμε το λαογραφικό και ιστορικό μουσείο «Μανόλης Ήσυχος» στον Πύργο Μπελλένη, το οποίο είναι το μοναδικό μουσείο νεότερης ιστορίας της Δωδεκανήσου. Φεύγοντας από τα Άλιντα και οδεύοντας προς το Παρθένι, στις περιοχές Καμάρα και Σμαλού θα συναντήσουμε μερικές από τις ιταλικές αποθήκες που χρησιμοποιούνται και σήμερα. Αμέσως μετά ένας χωματόδρομος οδηγεί στην πυροβολαρχία 906 στη Διπλόγουρνα, με ένα κτίριο στρατωνισμού όπου διακρίνονται τοιχογραφίες και επιγραφές στους τοίχους. Στην περιοχή Μάρκελλος βρίσκονται τα κατάλοιπα της πυροβολαρχίας, Farinata. Φθάνοντας στο Παρθένι, θα δούμε πολλά στρατιωτικά κτίρια τα οποία είναι σε λειτουργία και σήμερα, αλλά απαγορεύεται η είσοδος. Στην αποβάθρα διακρίνονται ακόμα, οι σιδηροτροχιές για τα βαγόνια που μετέφεραν τις νάρκες και τις τορπίλες.

Συνεχίζοντας συναντάμε το λιμανάκι της Ρίνας. Εκεί είχε καταφύγει το “Ivorea”, που το ανακάλυψαν και το βύθισαν οι Γερμανοί. Ένα μικρό τμήμα γλίτωσε από την διάλυση και βρίσκεται μισοβυθισμένο κοντά στην ακτή. Ακόμα μπορούμε να διακρίνουμε τις δέστρες, που έδεναν τα πλοία και υπολείμματα από το ανθυποβρυχιακό δίχτυ.

Προχωρώντας προς τον Μπλεφούτι, στο ύψωμα υπάρχουν τα υπολείμματα της 888 πυροβολαρχίας. Στο ακρωτήριο Ασφούγκαρος βρισκόταν η πυροβολαρχία 899, διασώζεται το κτίριο στην πρόσοψη του οποίου υπάρχει η επιγραφή «Siamo orgogliosi di occupare un posto di combattimento, di sacrifici e di dovere», δηλαδή «είμαστε υπερήφανοι που βρισκόμαστε σε μια θέση μάχης, θυσίας και καθήκοντος».Αμέσως μετά είναι ο κόλπος της Βαγιάς όπου αποβιβάστηκαν οι Γερμανοί, μετά τη μάχη της Λέρου. Απέναντι στο νησάκι Στρογγυλή, βρίσκεται βυθισμένο σε βάθος έξι μέτρων ένα γερμανικό αποβατικό.

Επίσης στις θέσεις Άγιος Πολύκαρπος, Άγιος Σπυρίδωνας, Γέρακας, Κλειδί, Θυμάρι και Φακουδιά, καθώς και σε άλλα σημεία μπορείτε να επισκεφθείτε και άλλες πυροβολαρχίες εκ των οποίων αρκετές διαθέτουν και τοιχογραφίες εκείνης της εποχής.